SS Wachmannschaften oprawcy ze wschodu – część 3
Po zakończeniu wojny większość członków SS-Wachmannschaften nie została ukarana za swoje zbrodnie. Część wyemigrowała do krajów anglosaskich (USA, Kanada, Wielka Brytania), gdzie wtopiła się w ukraińską diasporę.Wielu innych, w szczególności mających niemieckie korzenie, zamieszkało w Niemczech Zachodnich. Bardzo wielu „trawnikowców” powróciło po wojnie do ZSRR. Zwykle podawali się za wywiezionych do Niemiec robotników przymusowych.
We wszystkich przypadkach osądzeni zostali tylko nieliczni.
Wśród najbardziej znanych SS-Wachmannschaften pełniących służbę w obozach śmierci oraz tych biorących udział w pacyfikacji gett, jak i pomocy przy organizowaniu transportów na terenie generalnego gubernatorstwa byli:
Iwan Demianiuk – wachman w obozie w Sobiborze, błędnie mylony z Iwanem "Groźnym" Marczenko z Treblinki. Po wojnie Demianiuk uciekł do USA. W 1958 roku otrzymał amerykańskie obywatelstwo, którego został pozbawiony na skutek opublikowanej w 1983 roku listy Michaela Hanusiaka. W roku 1986 został deportowany do Izraela, gdzie stanął przed sądem i został w roku 1988 skazany na śmierć. W roku 1993 został jednak oczyszczony z zarzutów w procesie rewizyjnym przez Sąd Najwyższy Izraela.
W 1998 roku przywrócono mu obywatelstwo amerykańskie, lecz utracił je ponownie w roku 2004.
W roku 2008 niemiecki Główny Urząd Ścigania Zbrodni Narodowosocjalistycznych wystąpił o ekstradycję Demianiuka na podstawie nowo odnalezionych dokumentów. Wynikało z nich, że Demianiuk osobiście kierował transporty Żydów do komór gazowych w Sobiborze.
12 maja 2009 Demianiuk został deportowany do Niemiec, a miesiąc później, 13 lipca, został formalnie oskarżony o współudział w 27 900 morderstwach.
30 listopada 2009 w Monachium rozpoczął się proces, podczas którego obrońca Demianiuka zarzucił sędziom i prokuraturze stronniczość. 12 maja 2011 Demianiuk został uznany za winnego współudziału w masowej zagładzie Żydów w obozie w Sobiborze, za co został skazany przez Sąd na pięć lat więzienia. John Demjanjuk zmarł w domu dla osób starszych w Bad Feilnbach, w Niemczech, 17 marca 2012, w wieku 91 lat W wyniku nieuznania jego apelacji, Demjanjuk nadal jest uważany za niewinnego, zgodnie z prawem niemieckim.
Iwan Iwanowicz Marczenkow – były członek Armii Czerwonej. W 1941 przybył do Trawnik z obozu jenieckiego w Chełmie. Pełnił rolę strażnika w getcie żydowskim w Lublinie oraz obozie zagłady w Treblince. Jego zadaniem było m.in kierowanie ofiar do komór gazowych, wykazywał szczególną brutalność podczas procesu zabijania, nazywany przez Żydów „Iwanem Groźnym” (Iwan Grozny) . Został sfotografowany z Ivanem Tkachukiem w Treblince. W 1943 został przeniesiony do Triestu, a w 1944 uciekł do Jugosławii. Jego los pozostaje nieznany.
Nikołaj Szalajew – razem z Iwanem Groźnym obsługiwali m.in. komory gazowe w obozie zagłady w Treblince. Był odpowiedzialny za kierowanie Żydów do komór gazowych.
Fedor Fedorenko – Pochodził z Ukrainy. W czasie wojny pełnił służbę w obozie zagłady w Treblince. Jako były obywatel radziecki przybył do Stanów Zjednoczonych na podstawie wizy DPA (1949). Fedorenko został naturalizowanym obywatelem USA w 1970. Został zdemaskowany w 1977 i zdenaturalizowany w 1981. Następnie został ekstradowany do ZSRR, gdzie został skazany na śmierć za zdradę swego narodu i udział w Holocauście. Wyrok wykonano w lipcu 1986.
Jakiw Palij – Strażnik obozu w Trawnikach. Wyemigrował do USA, gdzie został pozbawiony obywatelstwa Stanów Zjednoczonych za „dokonanie istotnych fałszywych informacji we wniosku o wizę do emigracji do Stanów Zjednoczonych”. Został deportowany ze Stanów Zjednoczonych w dniu 21 sierpnia 2018. Zmarł 10 stycznia 2019, w wieku 95 lat.
Jakob Reimer – strażnik w Trawnikach w 1944. Jako późniejszy obywatel USA, został denaturalizowany w 2002; zmarł w 2005, zanim mógł zostać deportowany ze Stanów Zjednoczonych do Niemiec.
Vladas Zajančkauskas – strzelec Hiwi, wysłany w celu unicestwienia warszawskiego getta. Jego obywatelstwo amerykańskie zostało cofnięte w 2005, gdy miał 95 lat. Zmarł w 2013.
Josias Kumpf – Jugosłowiański Volksdeutsch, który brał udział w morderczej Akcji Erntefest w Trawnikach.
Samuel Kunz – były sowiecki jeniec wojenny przeszkolony w Trawnikach. Został oskarżony o bycie strażnikiem obozu w Bełżcu w Bonn (Niemcy) w lipcu 2010. Kunz zmarł w listopadzie 2010, nie doczekawszy procesu.
Wasyl Lytwyn – urodzony w 1921. Zarządzono jego deportację w grudniu 1995; repatriowany na Ukrainę.
Ivan Mandycz – urodzony w 1920. Przybył do USA w 1955; zarządzono jego deportację w 2005. Nie doszła ona jednak do skutku z powodu wieku Mandycza. Zmarł w 2017.
Edward Własiuk – obsługiwał komory gazowe w Bełżcu.
Wasyl Bialakow – wachman w obozie w Bełżcu.
Nikołaj Matwijenko –wachman w obozie w Bełżcu.
Iwan Nikoforow – wachman w obozie w Bełżcu.
Wasyl Podienko – wachman w obozie w Bełżcu.
Emanuel Schultz – wachman w obozie w Bełżcu.
Iwan Tichonowski – wachman w obozie w Bełżcu.
Iwan Zajczew – wachman w obozie w Bełżcu.
Emil Kostenkow – wachman w obozie w Sobiborze.
Boris Rogoz – wachman w obozie w Treblince.
Piotr Dmitrenko – wachman w obozie w Treblince.
Teodozy Melnik – wachman w obozie w Treblince.
Mikołaj Osyczański – wachman w obozie w Treblince.
Wasyl Rudenko – wachman w obozie w Treblince.
Iwan Tieriechow – wachman w obozie w Sobiborze.
Odbyło się również kilka procesów po zakończeniu wojny, między innymi procesy załóg z Bełżca, Sobiboru i Treblinki.
W pierwszej połowie lat 60. w Związku Radzieckim odbyło się kilka procesów, w których na ławie oskarżonych zasiedli byli załoganci z obozu Trawniki-Männer. Na procesach tych zeznawali m.in. świadkowie z Polski.
W 1962 roku rozpoczął się w Kijowie proces jedenastu byłych strażników z Sobiboru. Głównym świadkiem oskarżenia był przywódca buntu w Sobiborze, Aleksander Pieczerski. Dziesięciu oskarżonych skazano na karę śmierci, a jedenastego, Iwana Tieriechowa, na karę 15 lat pozbawienia wolności.
W czerwcu 1965 roku sąd w Kijowie skazał na karę śmierci trzech wachmanów z Bełżca i Sobiboru.
Kolejny proces Trawniki-Männer odbył się w 1965 roku w Krasnodarze. Na ławie oskarżonych zasiadło wtedy sześciu byłych strażników.
W 1975 roku Michael Hanusiak, ukraiński imigrant, opublikował listę z nazwiskami 70 ukraińskich zbrodniarzy wojennych, którzy mieli jakoby przebywać na terytorium USA. Znalazło się na niej m.in. nazwisko Iwana (Johna) Demianiuka.
Po zakończeniu wojny, większość członków SS-Wachmannschaften nie została ukarana za swoje zbrodnie.
Zdjęcia archiwalne - domena publiczna. Jeżeli zostały naruszone prawa autorskie proszę o kontakt. Zdjęcia zostały umieszczone w celach informacyjnych, nie zarobkowych, ani zawierającej krypto reklamy.