Lorenz Hackenholt - "Mistrz Gazu"

Lorenz Hackenholt - (urodzony 25 czerwca 1914 w Gelsenkirchen, data śmierci nieznana) – niemiecki nazista w stopniu SS-Hauptscharführer. Był członkiem załogi obozu koncentracyjnego Sachsenhausen oraz obozu zagłady w Bełżcu, w którym odpowiadał za funkcjonowanie komór gazowych. Zaprojektował także komory gazowe w obozach w Sobiborze i Treblince.

Urodził się w 1914 w Gelsenkirchen, nieopodal Essen. Z zawodu był murarzem. Po ukończeniu szkoły, uzyskawszy tytuł mistrza murarskiego, podjął pracę w zawodzie. W 1934 wstąpił do SS, gdzie pełnił służbę w podberlińskim Oranienburgu, w pułku „Brandenburg” należącym do formacji SS-Totenkopfverbände. Formacja zajmowała się zarządzaniem i służbą wartowniczą w niemieckich obozach koncentracyjnych.

W marcu 1938 roku został przeniesiony do pobliskiego obozu koncentracyjnego Sachsenhausen, gdzie służył jako mechanik i kierowca. W listopadzie 1939 roku, wraz z dziewięcioma innymi podoficerami SS, został przydzielony do personelu akcji T4, której celem była eksterminacja osób psychicznie chorych i niepełnosprawnych umysłowo. Hackenholt służył kolejno we wszystkich sześciu „ośrodkach eutanazji” akcji T4. Pełnił funkcję kierowcy, jak i „dezynfektora” czy też „palacza”, czyli odpowiedzialnego za usuwanie zwłok z komór gazowych, a następnie ich kremację. Przez pewien czas działał również jako kierowca SS-Untersturmführer doktora Augusta Beckera, chemika, którego zadaniem było zaopatrywanie i dostarczanie butli z gazem do centrów zabijania.

Po zakończeniu akcji T4, jako jeden z pierwszych weteranów, został przeniesiony do okupowanej Polski, aby wziąć udział w eksterminacji Żydów. Pod koniec grudnia 1941 roku został wysłany do Bełżca w dystrykcie lubelskim, gdzie w tym czasie był budowany pierwszy obóz zagłady w Generalnym Gubernatorstwie. Na samym początku Hackenholt wraz z Siegfriedem Graetschusem przekształcili skonfiskowany samochód pocztowy w ruchomą komorę gazową. Pojazd ten przez pewien czas wykorzystywano do mordowania osób niepełnosprawnych i chorych psychicznie, które wyszukiwano w okolicznych wsiach, a prawdopodobnie także do zabijania polskich więźniów politycznych z więzienia w Zamościu. Ostatecznie komendant Christian Wirth nie zdecydował się na jego szersze wykorzystanie, postanawiając, że w Bełżcu zostaną uruchomione stacjonarne komory gazowe.

W obozie w Bełżcu Hackenholt służył w tak zwanym obozie II, gdzie odpowiadał za funkcjonowanie komór gazowych. Jego pomocnikami byli, między innymi, Edward Własiuk (SS-Wachmannschaften) oraz członek SS-Wachmannschaften o nieznanych personaliach. Ze względu na charakter swojej „pracy” otrzymał przydomek Gasmeister. Po upływie kilku miesięcy i w związku z coraz większą ilością napływających transportów, okazało się, że trzy komory gazowe urządzone w prymitywnym drewnianym baraku nie są wystarczająco wydajne. Na przełomie czerwca i lipca 1942 roku powstał nowy, większy budynek, wykonany prawdopodobnie z betonu. Mieściło się w nim sześć komór gazowych, a Hackenholt zaprojektował nową „instalację” i kierował jej budową. Na jego cześć ochrzczono ją mianem „Fundacji Hackenholta”.

Dzięki doświadczeniom w zakresie znajomości funkcjonowania komór gazowych zdobytym w akcji T4 oraz w Bełżcu stał się swoistym ekspertem do spraw ich funkcjonowania. Na przełomie sierpnia i września 1942 roku Christian Wirth, będący już w tym czasie inspektorem wszystkich obozów akcji „Reinhardt”, czasowo oddelegował go do obozu zagłady w Treblince. Hackenholt zaprojektował tam nowe komory gazowe, wzorowane na komorach z Bełżca. Lorenz Hackenholt wraz z Erwinem Lambertem nadzorował ich budowę, która trwała około sześć tygodni. Po jej zakończeniu, Hackenholt i Lambert udali się do obozu zagłady w Sobiborze, gdzie również byli odpowiedzialni za budowę i nadzór nowych, wydajnych komór gazowych. Po zakończeniu budów komór powrócił do Bełżca, gdzie dalej sprawowała rolę „Gasmeistera”.

Po zakończeniu masowych transportów do obozu w Bełżcu, jego załodze powierzono zadanie wydobycia i spalenia blisko 450 tysięcy zwłok, które pogrzebano na terenie obozu i w jego okolicach. Lorenz Hackenholt był operatorem koparki, którą wydobywano zwłoki. Następnie poddawano je kremacji. Tę samą funkcję pełnił również wiosną 1943 w Treblince. Po zlikwidowaniu obozu w Bełżcu, został przeniesiony do obozu pracy na tak zwanym starym lotnisku w Lublinie. W obozie tym znajdowała się centralna sortownia akcji „Reinhardt”. Hackenholt, przy użyciu Cyklonu B, dezynfekował tam odzież, którą odebrano zamordowanym Żydom. Niektóre źródła podają, że w komorach służących do dezynfekcji zagazowywał osoby wyczerpane i niezdolne do pracy.

We wrześniu 1943 roku, wraz z większością weteranów akcji „Reinhardt”, został przeniesiony do Einsatz R operującej na wybrzeżu Adriatyku. Zadaniem tej jednostki była likwidacja miejscowych Żydów oraz walka z jugosłowiańską i włoską partyzantką. W 1944 roku został odznaczony Krzyżem Żelaznym II klasy przez Odilo Globocnika. W kwietniu 1945 roku został aresztowany pod zarzutem sprzedaży broni partyzantom, co było wykroczeniem karanym śmiercią. Hackenholt uniknął rozstrzelania i został zwolniony z aresztu decyzją dowódcy Einsatz R, Dietricha Allersa.

Po zakończeniu działań wojennych słuch o nim zaginął. Domniemywa się, że mógł przebywać w okolicach Ingolstadt.

W 1954 roku, na wniosek żony Hackenholta, sąd w Berlinie-Schönebergu uznał go za zmarłego, jednocześnie określając datę jego śmierci na 31 grudnia 1945 roku.

Lorenz Hackenholt, podobnie jak jego „koledzy” w innych obozach, często nadużywał alkoholu. Postrzegany był jako osoba bezwzględna, brutalna, pozbawiona poczucia humoru. Uchodził także za osobę bardzo dyspozycyjną, wręcz służalczą w stosunku do Christiana Wirtha. Jest bezpośrednio i pośrednio odpowiedzialny za śmierć ponad 1 miliona osób.

Lorenz Hackenholt to bardzo ciekawa postać w zbrodniczej „układance”. Osobiście polecam zgłębić historię jego życia, która do dnia dzisiejszego pozostaje nierozwiązaną zagadką.