Ewakuacja więźniów obozu Auschwitz - Marsz Śmierci

W dniach od 17 do 21 stycznia miała miejsce ewakuacja niemieckich nazistowskich obozów Auschwitz I, Auschwitz II Birkenau oraz KL Monowitz (Auschwitz III). Na dzień 17 stycznia stan liczbowy więźniów kompleksu obozowego Auschwitz liczył 67 012 więźniów (Auschwitz I i Auschwitz II Birkenau: 31 874; KL Monowitz: 35 118). 

Na rozkaz komendanta Richarda Beara, w ekstremalnych warunkach styczniowego mrozu i śniegu, rozpoczęto pierwsze ewakuacje obozu. W pieszy marsz wyruszyli więźniowie, których Niemcy uznali za przydatnych i zdolnych do poruszania się o własnych siłach. Część więźniów, która nie zostali wybrana do ewakuacji, została zabita przez Niemców.

Formowano kolumny więźniów, które stopniowo opuszczały obóz i funkcjonujące jeszcze okoliczne podobozy. Komendant obozu Baer wydał również bezwzględny rozkaz zabicia każdego więźnia, który będzie opóźniał marsz lub podejmie próbę ucieczki. Część kobiet i dzieci została ewakuowana do obozów pracy w Berlinie, Potulicach i Konstantynowie Łódzkim, jak i obozów koncentracyjnych Ravensbrück oraz Natzwailer. Wymarsze miały miejsce o różnych porach, w tym także w godzinach nocnych.

Głównym kierunkiem ewakuacji były Gliwice oraz Wodzisław Śląski. Następnie zakładano przewiezienie więźniów do funkcjonujących jeszcze obozów w Niemczech. Grupę 3200 więźniów z podobozu Neu-Dachs ewakuowano do podobozu Blechhammer, skąd kontynuowali pieszą ewakuację do obozu Gross-Rosen. W sumie do pokonania mieli dystans około 250km. Więźniów z podobozu Sosnowitz ewakuowano do obozu Mauthausen. Ewakuacja trwała 16 dni, z czego sam marsz trwał 12 dni. Podczas marszu, więźniowie spędzali noc pod gołym niebem lub w budynkach gospodarczych, np. w stodołach.

W dniu 21 stycznia do Wodzisławia dotarły ostatnie kolumny ewakuowanych więźniów. Podobnie jak więźniowie, którzy dotarli do gliwickich podobozów Auschwitz, zostali załadowani do wagonów towarowych. W wielu przypadkach były to wagony bez dachu. Następnie, więźniów w nieludzkich warunkach przetransportowano głównie do obozów Buchenwald, Gross-Rosen, Sachsenhausen i Mauthausen.

W styczniu 1945 panowały ekstremalne warunki, mróz, śnieg. Wycieńczeni, wymarznięci, schorowani więźniowie, którzy nie mogli kontynuować ewakuacji, byli rozstrzeliwani bądź zostali zakatowani. Część więźniów zmarła z powodu wycieńczenia, mrozu i chorób. Szacuje się, że na terenie Górnego Śląska podczas marszu życie straciło 3000 osób, natomiast w trakcie całej ewakuacji zginęło między 9000 a 15 000. więźniów Auschwitz.

Gdy 27 stycznia do Oświęcimia wkroczyła Armia Czerwona, wyzwalając obóz, zastała około 7600 żywych więźniów (Auschwitz I: 1200 więźniów, Auschwitz II Birkenau: 5800 więźniów, KL Monowitz: 600 więźniów).