Wyzwolenie KL Sachsenhausen

22 kwietnia 1945 polscy żołnierze z 2 Dywizji Piechoty im. Henryka Dąbrowskiego, razem z wojskami 47 Armii Radzieckiej, wyzwolili niemiecki obóz koncentracyjny Sachsenhausen.

W chwili wyzwolenia w obozie znajdowało się około 3 000 schorowanych więźniów, w tym około 1400 kobiet, których Niemcy uznali za niezdolnych do ewakuacji. Przed wyzwoleniem obozu Niemcy zdążyli wyprowadzić w tzw. „marszach śmierci” około 33 000 więźniów.
 
Niemiecki obóz koncentracyjny Sachsenhausen utworzony został w 1936 roku na rozkaz Reichsführera SS Heinricha Himmlera. Obóz powstał 35 km na północ od Berlina. W latach 1936-1945 osadzono w nim około 200 000 więźniów. Na początku byli to przeciwnicy nazistowskiego reżimu, przestępcy, homoseksualiści, świadkowie Jehowy oraz Żydzi, Sinti i Romowie, których Niemcy uznawali za rasę niższą. Po wybuchu II wojny światowej w Sachsenhausen osadzono więźniów różnych narodowości, przy czym najliczniejszą grupę więźniów stanowili Rosjanie, Austriacy i Polacy. Wśród nich znajdowali się m.in. przedstawiciele polskiej inteligencji, duchowni, jeńcy wojenni oraz tzw. więźniowie specjalni, w tym również Stefan "Grot" Rowecki, dowódca Armii Krajowej (sił zbrojnych Polskiego Państwa Podziemnego), który został zamordowany na początku sierpnia 1944.

Wokół obozu macierzystego utworzono około 100 podobozów i komand specjalnych, których więźniowie byli zmuszani do niewolniczej pracy m.in. w przemyśle zbrojeniowym, zakładach lotniczych Heinkel oraz koncernach jak AEG czy Siemens. W Sachsenhausen przeprowadzano również eksperymenty medyczne, testowano leki, pociski z akonityną, wykonywano zabiegi chirurgiczne, przeprowadzano eksperymentalne leczenie ran wywołanych poprzez kontakt z Iperytem (gaz bojowy) oraz związkami fosforu i kauczuku, które były używane przez aliantów w bombach zapalających.

W Sachsenhausen testowano również „mobilne komory gazowe”, tzw. Gas Vans, a w marcu 1943 oddano do użytku komorę gazową, która była używana do końca wojny. Liczba zagazowanych ofiar nie jest znana, ponieważ transporty do zagazowania nie były rejestrowane w rejestrach obozowych.
 
KL Sachsenhausen był traktowany jako wzorcowy obóz. Szkolono w nim także esesmanów, którzy służyli później w innych obozach koncentracyjnych. W Sachsenhausen swoje doświadczenie zdobywał Rudolf Höss - późniejszy pierwszy komendant obozu Auschwitz.

Dokładna liczba ofiar nie jest znana. Historycy szacują minimalną liczbę 30 000 więźniów różnych narodowości, którzy ponieśli śmierć w wyniku głodu, chorób, wyniszczającej pracy, eksperymentów pseudomedycznych bądź zostali zakatowani, rozstrzelani lub zagazowani przez esesmanów.