Kalendarium wydarzeń

1939-09-02 ▪ utworzenie obozu koncentracyjnego Stutthof na anektowanych terenach Wolnego Miasta Gdańska, w miejscowości Sztutowo.

1940-04-27 ▪ po szeregu inspekcji różnych obiektów, dowódca SS, Heinrich Himmler, wydaje rozkaz założenia obozu w Oświęcimiu.

1940-06-14 ▪ władze niemieckie kierują do Auschwitz pierwszy transport więźniów politycznych – 728 Polaków, wśród nich niewielką grupę Żydów polskich.

1940-06-19 ▪ pierwsze wysiedlenia okolicznej ludności z Oświęcimia, w celu pozbycia się świadków zbrodni, a także uniemożliwienia kontaktów z więźniami i utrudnienia im ucieczek.

1940-07-06 ▪ ucieka pierwszy więzień z obozu Auschwitz - Tadeusz Wiejowski

1940-05-XX ▪ należące do SS przedsiębiorstwo eksploatacji kamienia i kruszyw Deutschen Erd-und Steinwerke GmbH (DESt) zakupiło kamieniołom granitu w okolicy wsi Gross-Rosen.

1940-08-XX ▪ jako pierwszy komendant obozu Gross-Rosen powołany zostaje Arthur Rödl

1940-08-02 ▪ do niemieckiego obozu koncentracyjnego Gross-Rosen przywieziono pierwszych więźniów. Byli to Polacy z Tomaszowa Mazowieckiego, Piotrkowa Trybunalskiego, Radomia i Skarżyska Kamiennej.

1940-11-22 ▪ pierwsza egzekucja przez rozstrzelanie. Stracono 40 Polaków w obozie Auschwitz.

1941-03-01 ▪ do Auschwitz po raz pierwszy przyjeżdża na inspekcję dowódca SS, Heinrich Himmler.

1941-04-23 ▪ w odwecie za ucieczkę więźnia z Auschwitz, komendant obozu Rudolf Höss po raz pierwszy skazuje 10 więźniów na śmierć głodową.

1941-05-01 ▪ Arbeitslager Gross-Rosen uzyskał status samodzielnego obozu koncentracyjnego.

1941-06-06 ▪ pierwszy transport czeskich więźniów politycznych. Początek deportacji do Auschwitz więźniów nie-Polaków.

1941-09-03 ▪ pierwsze masowe uśmiercenie ludzi przy pomocy gazu Cyklonu B. W Auschwitz ginie około 600 sowieckich jeńców i 250 Polaków.

1941-10-13 ▪ zapadła decyzja o budowie obozu zagłady w Bełżcu, na spotkaniu Heinricha Himmlera z Friedrichem Krügerem oraz Odilo Globocnikiem.

1941-10-30 ▪ do Bełżca przyjechał SS-Hauptsturmführer Richard Thomalla z Centralnego Zarządu Budowlanego SS w Lublinie oraz podoficerowie SS: Gottfried Schwarz, Josef Oberhauser i Johann Niemann, którzy zaczęli organizować budowę obozu.

1941-11-11 ▪ w pierwszej egzekucji przed Ścianą Śmierci w Auschwitz, hitlerowcy rozstrzeliwują 151 polskich więźniów.

1941-11-23 ▪ wizyta Heinricha Himmlera, która miała na celu sprawdzenie, czy Stutthof może otrzymać status państwowego obozu koncentracyjnego.

1941-12-08 ▪ Odbyła się pierwsza masowa egzekucja około 700 przybyłych dzień wcześniej Żydów z miejscowości Koło w obozie Kulmhof

1941-12-17 ▪ do obozu Kulmhof zostaje przewiezionych 975 Żydów z getta w Dąbiu – 920 osób ginie od razu

1941-12-22 ▪ do Bełżca przyjechał SS-Obersturmführer Christian Wirth i przejął dowodzenie nad budową i organizacją obozu.

1942-01-16 ▪ Początek deportacji Żydów z łódzkiego getta do obozu Kulmhof.

1942-01-17 ▪ Pierwsza grupa Żydów z Litzmannstadt zostaje zamordowana w obozie Kulmhof.

1942-01-27 ▪ odbyła się konferencja w Wannsee, omówienie ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej.

1942-02-XX ▪ budowę obozu w Bełżcu dokończyło około 120 Żydów z Lubyczy Królewskiej, którzy następnie zostali zamordowani w komorach gazowych

1942-03-26 ▪ w Auschwitz zostaje osadzonych pierwsze 2 tysiące kobiet, spośród około 130 tysięcy zarejestrowanych w obozie do końca jego istnienia.

1942-03-17 ▪ rozpoczęły się masowe deportacje z gett w Lublinie i Lwowie do obozu zagłady w Bełżcu.

1942-03/04 ▪ wczesną wiosną 1942 roku Judenrat Włodawski otrzymał polecenie dostarczenia żydowskich robotników do prac budowlanych przy stacji kolejowej w Sobiborze.

1942-04-28 ▪ Franz Stangl zostaje komendantem obozu w Sobiborze

1942-04/05 ▪ Na przełomie kwietnia i maja 1942 roku do Sobiboru zaczęły docierać pierwsze transporty.

1942-05-04 ▪ pierwsza selekcja więźniów w Auschwitz Birkenau.

1942-05-09 ▪ pierwsze transporty z zagranicy, do Sobiboru deportowano pierwszą większą grupę Żydów z Protektoratu Czech i Moraw.

1942-06-01 ▪ początkiem czerwca rozpoczęły się wywózki Żydów z dystryktu krakowskiego do Bełżca.

1942-06-10 ▪ bunt i próba zbiorowej ucieczki ok. 350 więźniów polskich z karnej kompanii w Auschwitz Birkenau. Ucieczka udała się 7 z nich, zginęło ponad 300

1942-06-18 ▪ w obozie w Bełżcu Niemcy wybudowali nowe betonowe komory gazowe.

1942-07-22 ▪ pierwsza deportacja do Treblinki ludności żydowskiej z getta warszawskiego. Prezes Rady Żydowskiej Adam Czerniakow zostaje poinformowany o rozpoczęciu „przesiedlenia na wschód”.

1942-07-23 ▪ pierwszy transport z „przesiedleńcami” z Warszawy trafia do obozu zagłady w Treblince. Pierwszym komendantem obozu zagłady zostaje dr Irmfried Eberl

1942-08-01 ▪ Gottlieb Hering zastępuje w Bełżcu na stanowisku Christiana Wirtha, który zostaje mianowany inspektorem obozów „Akcji Reinhardt”

1942-08-XX ▪ początek transportów Romów do obozu Kulmhof

1942-08-06 ▪ do obozu zagłady w Treblince trafia Janusz Korczak i około 200 wychowanków Domu Sierot.

1942-08-17 ▪ do Bełżca zostaje deportowany Rudolf Reder, który przeżył wojnę i po jej zakończeniu złożył obszerne relacje.

1942-08-26 ▪ Odilo Globocnik, Christian Wirth i Josef Oberhauser wizytują obóz zagłady w Treblince. Irmfried Eberl zostaje odwołany z funkcji komendanta.

1942-08-31 ▪ nowym komendantem obozu w Sobiborze zostaje Franz Reichleitner. Pełni swoją funkcję do października 1943 roku, do czasu likwidacji obozu.

1942-08/09 ▪ wybudowano nowe komory gazowe w Sobiborze, zwiększając dwukrotnie ich pojemność. Zmodernizowano również linie kolejową na trasie Chełm–Włodawa.

1942-09-XX ▪ deportacja Żydów z łódzkiego getta. Do Kulmhof zostaje wtedy przewiezionych około 15 700 mieszkańców getta.

1942-09-01 ▪ Franz Stangl zostaje oficjalnie II komendantem obozu zagłady w Treblince.

1942-09-15 ▪ komendantem KL Gross-Rosen zostaje Wilhelm Gideon.

1942-10-17 ▪ transport Żydów z Gross-Rosen do obozu Auschwitz-Birkenau.

1942-10-30 ▪ powstaje podobóz Buna, usytuowany przy budowanej przez IG Farbenindustrie fabryce kauczuku syntetycznego, przemianowany później na Auschwitz III-Monowitz.

1942-11-01 ▪ deportacja do Bełżca Chaima Hirszmana, który jako jeden z nieliczych przeżył pobyt w obozie zagłady.

1942-12-11 ▪ ostatnia deportacja do obozu w Bełżcu. 2,5 tysiąca ludzi zostaje deportowanych z Rawy Ruskiej.

1942-12-13 ▪ pierwszy transport Polaków wysiedlanych z Zamojszczyzny w ramach realizacji hitlerowskiego „Generalplan Ost” (Generalnego Planu Wschodniego)

1943-02-26 ▪ utworzenie w Auschwitz Birkenau tzw. rodzinnego obozu cygańskiego dla Romów.

1943-02/03 ▪ w obozie zagłady Treblinka II wybudowano specjalny ruszt, na którym palono ciała w celu zacierania śladów ludobójstwa. Było to spowodowane m.in. przepełnieniem masowych grobów oraz odkryciem masowych grobów w lasach katyńskich.

1943-04-11 ▪ SS-Sonderkommando Kulmhof opuszcza Chełmno i zostaje skierowane do Jugosławii ramach jednostki Waffen SS Prinz Eugen.

1943-04-28 ▪ do Sobiboru przybywa pochodzący z Żółkiewki Leon Feldhendler - późniejszy twórca grupy konspiracyjnej działającej w obozie i jeden z przywódców powstania.

1943-05-03 ▪ do Sobiboru dociera pierwszy bezpośredni transport Żydów holenderskich. Grupę liczącą 1105 Żydów deportowano z obozu przejściowego w Westerborku.

1943-06-26 ▪ grupę ostatnich więźniów żydowskich, którzy brali udział w zacieraniu śladów po obozie w Bełżcu deportowano do Sobiboru, gdzie zostali zamordowani.

1943-07-19 ▪ największa publiczna egzekucja. W odwecie za ucieczkę kilku więźniów i za kontakty z ludnością cywilną, esesmani wieszają na szubienicy w Auschwitz 12 Polaków.

1943-07-20 ▪ do udanej ucieczki z Sobiboru doszło w okolicach wsi Żłobek, gdzie pracowała grupa więźniów z komanda leśnego. Po zabiciu wartownika uciekło 8 więźniów. Całej grupie udało się przeżyć do końca wojny.

1943-08-02 ▪ wybuch powstania w obozie Treblinka II. Około 200 więźniom udało się wydostać z obozu, jednak końca wojny doczekało co najwyżej 100 osób. Wybuch powstania wstrzymał na około miesiąc transporty oraz mordowanie w komorach gazowych.

1943-08-23 ▪ ostatni transport Żydów do obozu zagłady Treblinka. Byli w nim Żydzi z Białegostoku.

1943-09-09 ▪ utworzenie w Auschwitz Birkenau tzw. obozu rodzinnego Theresienstadt dla Żydów z getta terezińskiego

1943-09-23 ▪ w drugiej połowie września do Sobiboru dotarło kilka transportów Żydów z Mińska. Wybrano z nich do pracy przy budowie obozu IV grupę więźniów, w której byli m.in. jeńcy wojenni. Wśród nich znajdował się Aleksander Peczerski, późniejszy przywódca powstania.

1943-10-XX ▪ początek deportacji 7500 Żydów z Włoch, którzy trafili do obozu Auschwitz Birkenau

1943-10-11 ▪ Johannes Hassebroek zostaje powołany na stanowisko komendanta Gross-Rosen.

1943-10-14 ▪ w obozie w Sobiborze wybucha zbrojny bunt więźniów. Po likwidacji części niemieckiej załogi, więźniowie rozpoczeli ucieczkę, w wyniku której zbiegło około 300 osób.

1943-11-17 ▪ likwidacja obozu zagłady w Treblince. Rozebrano wszelkie obozowe zabudowania oraz instalacje. Wybudowano gospodarstwo dla ukraińskiej rodziny, a teren obozu zaorano i zasiano łubinem.

1943-12-XX ▪ likwidacja obozu w Sobiborze. Po powstaniu więźniów, Niemcy podjęli decyzję o całkowitej likwidacji obozu i zatarciu wszelkich śladów po jego istnieniu.

1944-03-16 ▪ oddanie do użytku nowej rampy kolejowej wewnątrz obozu Auschwitz Birkenau, umożliwiającej dojazd transportów z deportowanymi bezpośrednio pod komory gazowe nr II i III obozu.

1944-04-01 ▪ w ramach porozumienia, obóz pracy "Arbeitslager Blechhammer" został podporządkowany obozowi koncentracyjnemu Auschwitz III Monowitz i stał się jednym z oświęcimskich podobozów.

1944-06-23 ▪ obóz zagłady Kulmhof wznawia działalność. Eksterminacji dokonywano w obrębie Lasu Rzuchowskiego, gdzie zbudowano baraki i przystosowano teren do przyjmowania kolejnych transportów ofiar.

1944-08-06 ▪ kolejarz Franciszek Ząbecki wynosi ze stacji kolejowej Treblinka dokumenty potwierdzające zbrodnie popełnione w obozie. Materiały zostały wykorzystane w procesach przeciwko niemieckim oprawcom.

1944-08-12 ▪ początek deportacji do Auschwitz 13 tysięcy Polaków aresztowanych masowo po wybuchu Powstania Warszawskiego.

1944-10-07 bunt Sonderkommando w Auschwitz - Birkenau, w trakcie buntu ginie 3 esesmanów i 450 więźniów Sonderkommando. Żydowskich więźniów zmuszano do spalania w krematoriach zwłok

1945-01-06 ▪ ostatnia egzekucja w Auschwitz. Stracono około 70 Polaków skazanych na śmierć przez niemiecki sąd doraźny.

1945-01-17 ▪ początek Marszów Śmierci – esesmani ewakuują blisko 60 tysięcy więźniów KL Auschwitz.

1945-01-18 ▪ ewakuacja obózu zagłady Kulmhof, w czasie której SS-mani dokonali ostatniej egzekucji załogi Sonderkommando.

1945-01-25 - rozpoczęła się ewakuacja piesza więźniów obozu i podobozów Stutthof, zwana Marszem Śmierci.

1945-01-27 ▪ 7 tysięcy więźniów doczekuje wyzwolenia Auschwitz przez oddziały armii sowieckiej.

1945-02-14 ▪ wyzwolenie obozu Gross-Rosen przez Armię Czerwoną

1945-05-09 ▪ obóz koncentracyjny i zagłady Stutthof zostaje wyzwolony przez żołnierzy 48 Armii 3 Frontu Białoruskiego. Żołnierze zastają w obozie grupę około 150 więźniów. [zobacz więcej]