Amon Göth – „idzie śmierć...”

Amon Göth  (urodzony 11 grudnia 1908 w Wiedniu, stracony 13 września 1946 w Krakowie) – austriacki zbrodniarz wojenny, Hauptsturmführer SS, w czasie II wojny światowej m.in. komendant obozu koncentracyjnego Płaszów oraz likwidator gett żydowskich w Krakowie i Tarnowie.

Urodził się w Austrii jako jedyne dziecko zamożnych rodziców Berthy i Amona Franza Götha. Jego rodzice prowadzili dosyć dochodowe wydawnictwo, co ukształtowało w Amonie już od dzieciństwa życie na „wyższym poziomie”. Wbrew woli rodziców zakończył edukacje na 10 klasie, w szkole katolickiej z internatem.

W wieku 17 lat należał już do młodzieżowych organizacji faszystowskich. W 1931 wstąpił do NSDAP, a później do SS. W 1940, jako członek Waffen SS, przybył na tereny okupowanych ziem Polski, gdzie został dostrzeżony jako oddany sprawie nazista. Uczestniczył w działaniach na Lubelszczyźnie w sztabie Odilo Globocnika. Tam był odpowiedzialny za m.in. budowę obozów zagłady w Bełżcu i Sobiborze. W 1942 otrzymał zadanie wybudowania obozu pracy w Lublinie.

11 lutego 1943 Amona Götha wyznaczono na komendanta obozu pracy przymusowej w krakowskim Płaszowie. Przybył do stolicy Generalnego Gubernatorstwa w lutym 1943 i od razu udał się na pierwszą inspekcję budowy. Funkcję komendanta objął już pierwszego dnia działalności obozu. 13 marca 1943 Göth przystąpił do ostatecznej likwidacji getta w Krakowie, gdzie mieszkający Żydzi byli podzieleni na dwie grupy: A oraz B. Grupa A była to wyselekcjonowana grupa zdrowych, nadających się do pracy osób, natomiast grupę B stanowiły dzieci, starcy, osoby chore, które nie stanowiły żadnej wartości jako robotnicy. Z góry zostali oni zatem skazani na śmierć (jeszcze na terenie getta) lub deportowani do obozu Auschwitz Birkenau.
Liczba ofiar śmiertelnych tej akcji obliczana jest na około 2 tysiące, natomiast 10 tysięcy ludzi zdolnych do pracy umieszczono w Płaszowie.

2 września 1943 przybył do Tarnowa, gdzie również nadzorował akcję likwidacji tamtejszego getta. Podobnie jak w Krakowie, mordowano osoby, które nie nadawały się do pracy, a pozostałe osoby deportowano do obozu w Płaszowie.

Jako komendant obozu w Płaszowie, wykazywał się niebywałym okrucieństwem, siejąc strach wśród więźniów, a nawet wśród swoich podkomendnych. Szacuje się, że jest on bezpośrednio odpowiedzialny za zabójstwo około 500 osób, które zastrzelił lub zakatował na śmierć.  W okresie zajmowania stanowiska komendanta bardzo szybko się wzbogacił poprzez zagarnięcie mienia żydowskiego oraz za sprawą przyjmowanych łapówek (np. od Oscara Schindlera). Czuł się zupełnie bezkarny i łamał zasadę „cichego wzbogacania się”, która była rutyną wśród wyżej postawionych osób związanych z obozami, gettami i eksterminacją. Szacuje się, że liczba ofiar śmiertelnych w Płaszowie wyniosła około 8000 osób, głównie Żydów oraz Polaków.

13 września 1944 roku Amon Göth został aresztowany przez SS i osadzony w Stadelheim w Monachium. Nie potrafił wyjaśnić pochodzenia 80 tysięcy marek, które znaleziono w jego mieszkaniu w Wiedniu. Stanowiły one dowód na to, że grabił Żydów, a pieniędzy nie odprowadzał do kasy SS.  Z powodów zdrowotnych udało mu się uniknąć procesu i trafił do szpitala w Bad Tölz.  30 kwietnia 1945 armia amerykańska wkroczyła do Monachium. 4 maja Göth został aresztowany w szpitalu. Początkowo próbował ukryć swoją tożsamość, lecz został rozpoznany i wydany władzom polskim.

27 sierpnia 1946 roku przed Najwyższym Trybunałem Narodowym w Krakowie rozpoczął się proces Amona Götha, jednego z największych zbrodniarzy hitlerowskich, oficera SS, komendanta obozu koncentracyjnego w Płaszowie pod Krakowem oraz likwidatora gett w Krakowie i Tarnowie. Proces odbył się w dniach od 27 sierpnia do 5 września 1946 roku. Göth został skazany na śmierć przez powieszenie. Wyrok wykonano 13 września 1946 roku w krakowskim więzieniu przy ul. Montelupich. Dopiero trzecia próba egzekucji zakończyła się śmiercią Götha (w czasie dwóch pierwszych źle obliczono długość sznura). Podobno jego ostatnie słowa przed egzekucją  brzmiały: „Heil Hitler”.

Ważne fakty i „ciekawostki” związane z Amonem Gothem:

• Swoje nietypowe imię otrzymał po ojcu i dziadku. Amon był egipskim bogiem urodzaju i płodności.
  
  
• Amon Göth był dwukrotnie żonaty. Jego pierwszą żoną była kobieta, którą wybrali mu rodzice i której nie kochał.
  
  
• Z drugą żoną, Anna Geiger, miał trójkę dzieci, a pierworodny syn zmarł po paru miesiącach.
  
  
• Obóz w Płaszowie został wybudowany m.in. na żydowskim cmentarzu.
  
  
• Niejednokrotnie rozpoczynał dzień, obserwując przez lornetkę więźniów z balkonu swojej willi oraz strzelając do więźniów, którzy w jego ocenie pracowali nieefektywnie.
  
  
• Często pojawiał się na terenie obozu z karabinem snajperskim, doskonaląc swoje umiejętności strzeleckie na więźniach, z często błahych powodów.
  
  
• Z relacji więźniów, którzy przeżyli obóz, gdy Göth pojawiał się w pobliżu, często padały słowa „idzie śmierć”.
  
  
• Miał dwa psy, które były wyszkolone bardzo agresywnie w stosunku do więźniów. Często szczuł nimi swoje ofiary. 
  
  
• W jego willi w Płaszowie często odbywały się orgie oraz imprezy z dużą ilością alkoholu, co potwierdza fakt, że był alkoholikiem oraz dewiantem seksualnym.
  
  
• Göth potrafił zlecać egzekucje (lub sam je wykonywać) z wyjątkowo błahych powodów.
  
  
• Miał romans oraz nieślubne dziecko z Ruth Irene Kalder, sekretarką  Oscara Schindlera
  
  
• Po wojnie został osadzony w jednym więzieniu z Rudolfem Hössem (komendantem obozu Auschwitz Birkenau).
  
  
• Szacuje się, że jest bezpośrednio odpowiedzialny za śmierć około 500 osób, które osobiście zabił. W obozie w Płaszowie zginęło około 5 000 - 8000 osób, a kilka tysięcy zginęło z jego rozkazu podczas likwidacji gett oraz deportacji do obozów śmierci.
  
  
• Po ogłoszeniu wyroku śmierci, wnosił o zamianę kary na karę więzienia.
  
  
• Jego ciało skremowano, a prochy wrzucono do Wisły.
  
  
• Postać Amona Götha można zobaczyć, między innymi, w filmie „Lista Schindlera” w reżyserii Stevena Spielberga. Götha zagrał Ralph Fiennes.