Treblinka I - niemiecki nazistowski obóz pracy

Okres działania: 1941-1944

Miejscowość: Treblinka

Szacowana liczba ofiar: 10 000 - 12 000

Komendant:

Theodor van Eupen (1941 - 1944)

Treblinka jest głównie kojarzona z miejscem masowej zagłady, gdzie w latach 1942-1944 wymordowano, według danych szacunkowych, od 800 tysięcy do 1 miliona osób, głównie Żydów. Niewiele osób jednak wie, iż już od lata 1941 funkcjonował tam także karny obóz pracy, zwany później TREBLINKA I.

Treblinka I - niemiecki nazistowski obóz pracy, działający w latach 1941-1943, w lasach niedaleko miejscowości Treblinka (około 100 km od Warszawy). Powstał latem 1941, a następnie w listopadzie oficjalnie ogłoszono go obozem pracy Der SS und Polizeiführer im Distrikt Warschau Arbeitslager Treblinka.

Obszar obozu zajmował 16.5 ha, a przez cały okres funkcjonowania jego komendantem był Theodor van Eupen. Obóz był praktycznie samowystarczalny. Posiadał nawet własną piekarnię, stajnie, warsztat samochodowy, a nawet basen dla Esesmanów. Załogę obozową stanowiło kilku Esesmanów oraz około 100 wachmanów – SS Wachmannschaften (głównie Ukraińcy, a także Litwini i Łotysze).

W obozie panowały bardzo ciężkie warunki. Cechowała go wysoka śmiertelność więźniów. Przez 3 lata funkcjonowania przez obóz przeszło około 20 000 więźniów, z czego szacuje się, iż śmierć poniosło 10 000 do 12 000 ofiar. Więźniami z początku byli głównie Polacy, następnie deportowano tam również Żydów z różnej części Europy. Średni stan więźniów wynosił około 1000 do 2000 osób.

Głównym powodem śmierci były bardzo ciężkie warunki bytowe, nieludzkie traktowanie, brak pomocy medycznej, a także ciężka i wyniszczająca praca m.in. w żwirowni, a także przy budowie obozu zagłady Treblinka II. Więźniowie brali też udział w zacieraniu śladów zbrodni, a także likwidacji zabudowań obozów. Następnie wszyscy zostali rozstrzelani. W niedalekim sąsiedztwie obozu znajduje się tzw. miejsce straceń, gdzie Esesmani rozstrzeliwali masowo więźniów obozu pracy, a także Romów i Sinti deportowanych do Treblinki.

Z obozu sporadycznie zdarzały się również ucieczki, lecz Niemcy podejmowali wiele działań mających na celu zapobieżenie ucieczkom więźniów. Schwytanych uciekinierów karano śmiercią oraz wprowadzono zasadę odpowiedzialności zbiorowej, w myśl której udana ucieczka pociągała za sobą egzekucję dziesięciu lub więcej więźniów zatrudnionych w tym samym komandzie roboczym, co uciekinier. Karano także jego rodzinę, jeśli przebywała ona w obozie lub jej miejsce pobytu było znane władzom niemieckim.

Jednym z narzędzi terroru były także egzekucje o szczególnie okrutnym charakterze. Franz Schwarz oraz wachman Franz Swidersky mordowali więźniów uderzeniami młota lub kilofa. Egzekucje odbywały się na placu apelowym, na oczach więźniów.

23 lipca 1944 roku, w związku ze zbliżaniem się Armii Czerwonej, Niemcy przystąpili do likwidacji obozu. Polskich więźniów zamknięto w jednym z baraków, natomiast około 550 więźniów żydowskich Esesmani zaczęli wyprowadzać grupkami do Lasu Maliszewskiego i rozstrzeliwać nad trzema wykopanymi uprzednio grobami. Masakrę przeżyło kilka osób.

W obecnej chwili, w miejscu, gdzie znajdował się obóz (obecnie są to tereny leśne), możemy napotkać resztki fundamentów zabudowań obozowych oraz pozostałości po wyrobisku żwiru i piasku, a także fragment rampy kolejowej.

W pobliskim lesie, w miejscu straceń, znajdują się dwa pomniki poświęcone pamięci pomordowanych, w tym pomnik Romów i Sinti, a także setki betonowych krzyży, poświęconych głównie ofiarom narodowości polskiej.

Po wojnie bardzo niewiele osób z załogi obozowej zostało osądzonych i skazanych. Komendant obozu, Theodor van Eupen, najprawdopodobniej został zabity przez sowieckich partyzantów 11 grudnia 1944 roku w pobliżu wsi Lipówka w powiecie pińczowskim, lecz informacja o jego śmierci nie została jednoznacznie potwierdzona.

W procesie obozu zagłady w Treblince (1963) na ławie oskarżonych zasiadło TRZECH esesmanów: Karl Prefi, Hans Heinbuch, Johann Röge. Ostatecznie, ze względu na zły stan zdrowia, wszyscy trzej zostali jednak uznani za niezdolnych do udziału w procesie.

Obóz, mimo bycia obozem pracy, można zakwalifikować jako „obóz śmierci”, ze względu na bardzo wysoką śmiertelność więźniów oraz liczbę ofiar, którą - jak już wspomniałem - oszacowano na około 10 do 12 tysięcy istnień ludzkich..

Powyższy artykuł ma za zadanie przybliżyć ogólny zarys i charakterystykę obozu. Z biegiem czasu opis będzie sukcesywnie uzupełniany.

Powiązane Artykuły

Zobacz Galerię:
(kliknij / dotknij zdjęcie aby przejść do galerii)

Muzeum:

Muzeum Treblinka
Niemiecki nazistowski obóz zagłady i obóz pracy (1941 - 1944)

Wólka Okrąglik 115
08-330 Kosów Lacki

Strona internetowa muzeum:
www.muzeumtreblinka.eu